Η αξία του παραμυθιού στην ζωή των παιδιών

Με την είσοδο των νέων τεχνολογιών στην καθημερινότητα των παιδιών, έχει αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό η αφήγηση παραμυθιών από ταινίες και κινούμενα σχέδια με φωνές ηθοποιών και αυτό δείχνει να έχει επηρεάσει σημαντικά την καλλιέργεια της φαντασίας τους.

Όμως, «Αν θέλετε το παιδί σας να γίνει έξυπνο διαβάστε του παραμύθια. Αν θέλετε να γίνει πιο έξυπνο διαβάστε του ακόμη περισσότερα παραμύθια», είχε απαντήσει ο Αϊνστάιν σε ερώτηση νεαρής μητέρας για το τι θα μπορούσε να κάνει για να προετοιμάζει καλύτερα το πεντάχρονο παιδί της για το σχολείο και την ζωή.

Παραμύθια! Πολλά παραμύθια λοιπόν μιας και η αφήγηση τους είναι ο τρόπος για να ταξιδέψει ένα παιδί.

Η αφήγηση παραμυθιών αποτελεί μια από τις συχνότερες κοινές δραστηριότητες μεταξύ γονέα ή φροντιστή και παιδιού και αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία για ενίσχυση της μεταξύ τους σύνδεσης. Στην βρεφική ηλικία η αφήγηση παραμυθιών ενισχύει την ακουστική προσοχή και επεξεργασία, το βοηθά να αντλήσει πληροφορίες από την πολύχρωμη εικονογράφηση και να καλλιεργήσει την ακουστική κατανόηση. Το παιδί ηρεμεί με την οικεία φωνή του γονέα/ φροντιστή και ενδυναμώνεται ο μεταξύ τους συναισθηματικός δεσμός.

Περίπου στον 18ο μήνα,  τα παιδιά δείχνουν να αναζητούν και να απολαμβάνουν την αφήγηση παραμυθιών, ιδιαίτερα αν είναι σύντομα, ζωντανά, του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος τους και όταν λέγονται με παραστατικότητα και έντονες χειρονομίες. Το ενδιαφέρον τους επίσης δείχνει να οξύνεται όταν «τοποθετηθεί» το ίδιο το παιδί μέσα στην ιστορία κι όταν οι ενήλικες το “δραματοποιούν” με την βοήθεια αντικειμένων.

Τι δείχνουν οι μελέτες των ειδικών για τα παραμύθια

Μελέτες έχουν καταδείξει ότι σε παιδιά ηλικίας μικρότερης των τεσσάρων ετών, μια ιστορία την ημέρα βοηθάει στην ενίσχυση της επικοινωνίας. Αυτό στο οποίο συμφωνούν οι ερευνητές είναι πως η ανάγνωση βιβλίων στα παιδιά προάγει τη γλωσσική και την γνωστική τους ανάπτυξη, αυξάνοντας το λεξιλόγιο, τις δεξιότητες αφήγησης, ενώ παράλληλα συμβάλλει στην καλλιέργεια της φαντασίας και στην ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης τους. Ενισχύει επίσης την επαγωγική επίλυση προβλημάτων μέσα από την ταύτιση με τον πρωταγωνιστή της ιστορίας , δίνει πολλαπλές ευκαιρίες για διάλογο και μαθαίνει τα παιδιά να νικούν τον φόβο.

«Τα παραμύθια δεν λένε στα παιδιά ότι υπάρχουν δράκοι. Τα παιδιά ήδη γνωρίζουν ότι δεν υπάρχουν δράκοι. Τα παραμύθια λένε στα παιδιά ότι οι δράκοι μπορούν να ηττηθούν», είχε υποστηρίξει ο Βρετανός συγγραφέας G.K. Chesterton. Ένας άλλος σπουδαίος παιδοψυχολόγος, ο Bruno Bettelheim, υποστήριζε ότι τα παραμύθια είναι σημαντικά για την ανάπτυξη των παιδιών, επειδή οι βασικοί χαρακτήρες επιδεικνύουν θάρρος και νικούν σε έναν κόσμο γιγάντων και εχθρικών ενηλίκων.

Τα παραμύθια ως λογοθεραπευτικό εργαλείο

Τα παραμύθια αποτελούν εκτός των άλλων και ένα θαυμάσιο λογοθεραπευτικό εργαλείο μέσα από το οποίο οι θεραπευτές μαθαίνουν στα παιδια πώς να μαθαίνουν, αναδεικνύοντας παράλληλα τις δυνατότητές τους.

Με το παραμύθι ως διαμεσολαβητικό μέσο γίνεται εφικτό να αναδυθούν σημαντικοί παράγοντες που συμβάλλουν καθοριστικά στην ουσιαστική κατανόηση της κατάστασης του παιδιού, όπως η σχέση που φτιάχνει με τον θεραπευτή του, η ικανότητα συνεργασίας, το ενδιαφέρον ή η άρνηση που θα δείξει, το προσωπικό μαθησιακό «ύφος».

Το παραμύθι ως παιχνίδι

Μέσα από την εξέλιξη του κάθε παραμυθιού, το παιδί φτιάχνει τη δική του «περιπέτεια», χαράζει τη δική του διαδρομή, πολλές φορές ταυτιζόμενο με τον ήρωα. Το παραμύθι, αρχικά, και οι δραστηριότητες που προτείνουμε σε σχέση με αυτό γίνονται προέκταση του παιχνιδιού και διευκολύνουν το παιδί, παίζοντας, να αναπτύξει τη δημιουργικότητά του, να εκφράσει τα συναισθήματά του και να εξοικειωθεί ή να ενεργοποιήσει γλωσσικές δομές απαραίτητες για την απόκτηση του προφορικού και γραπτού λόγο. Με τον τρόπο αυτό αναδύονται οι ικανότητες του παιδιού και γίνονται κατανοητές οι δυσκολίες του.

Το παραμύθι ως αφήγηση-ανάγνωση και οι δραστηριότητες που αναφέρονται σε αυτό συνδέονται με το παιχνίδι ως διαδικασία, την ευχαρίστηση, την επένδυση, την εξερεύνηση, τη χαρά της ανακάλυψης, τη δημιουργία ψυχικών παραστάσεων, την εγκαθίδρυση σχέσεων μέσα μας και με το κόσμο. Επιπλέον, εμπλουτίζουν το λεξιλόγιο των παιδιών, καθώς ανακαλύπτουν την σημασία των λέξεων από τα συμφραζόμενα και μαθαίνουν καινούριες λέξεις που δεν έχουν ξανακούσει στο παρελθόν με τρόπο παιγνιώδη και ευχάριστο. Βελτιώνουν την ικανότητα της αναδιήγησης και μαθαίνουν στο παιδί χρονικό προσδιορισμό και προσανατολισμό.

Για να γίνει πιο κατανοητό θα αναλύσουμε ένα παραμύθι και θα δούμε πώς μέσω του παραμυθιού τα παιδιά μπορούν να βελτιώσουν τον προφορικό τους λόγο σε παιδιά 2-4 ετών:

” Το μπαλόνι ” από την σειρά Τικ και Τέλα του συγγραφέα Αxel Scheffler (εκδόσεις Ικαρος)

Χρονική Αλληλουχία : Ξεφυλλίζοντας από την αρχή το παραμύθι, το παιδί καταλαβαίνει ότι αρχικά ο Τικ είχε ένα μπαλόνι το οποίο πήγε να δείξει στην φίλη του Τέλα. Στη συνέχεια το πήραν μαζί τους βόλτα , το μπαλόνι του έφυγε από τα χέρια ανέβηκε στον ουρανό και εν τέλει έσπασε.Έτσι, χωρίς να ακούσει το παραμύθι και κοιτάζοντας μόνο τις εικόνες καταλαβαίνει την σωστή χρονική σειρά των γεγονότων.

Περιγραφική ικανότητα:  Με την χρήση των εικόνων μπορεί το παιδί να περιγράψει τι κάνουν οι δύο φίλοι και πως νιώθει κάθε ένας από αυτούς. Μέσω αυτής της διαδικασίας, βελτιώνεται η περιγραφική ικανότητα των παιδιών.

Ενίσχυση Διαλόγου: Αφού το παιδί ακούσει το παραμύθι, μπορούμε να να διατυπώσουμε ερωτήσεις σχετικά με το τι έγινε ή με τα συναισθήματα του Τικ και της Τέλα. Με αυτό τον τρόπο, το παιδί καλλιεργεί το διάλογο και μαθαίνει να διατυπώνει σωστά ερωτήσεις.

Οπτική Μνήμη και Ακουστική μνήμη: Στην πρώτη ακρόαση το παιδί είναι πιθανόν να μην θυμάται το χρώμα που είχε το μπαλόνι ή με ποιο τρόπο έφυγε από τα χέρια του μικρού λαγού, αλλά ακούγοντάς το και ξεφυλλιζοντας το κι άλλες φορές καταφέρνει να ανακαλέσει με μεγαλύτερη επιτυχία όλο και περισσότερα στοιχεία.

Επίλυση προβλήματος: Το παιδί μπορεί να προτείνει τρόπους για να ανακουφιστεί ο Τικ από την στενοχώρια Αναγνώριση συναισθημάτων Κατά την ιστορία αυτή ο Τικ περνάει από τον ενθουσιασμό στην στενοχώρια και εν τέλει στην ανακούφιση και στην χαρά. Το παιδί μπορεί να μαντέψει πως αισθάνεται κάθε φορά ο μικρός λαγός ενώ δίνεται μια καλή ευκαιρία να μιλήσει και για τα δικά του συναισθήματα.

Ιδέες για μια πιο δημιουργική ανάγνωση των παραμυθιών

1. Είναι σημαντικό να χρωματίζουμε την φωνή μας ανάλογα με τα γεγονότα της ιστορίας.
2. Προτείνεται να συμμετέχει το σώμα μας σαν εκφραστικό μέσο στην αφήγηση
3. Θυμόμαστε να εμπλουτίζουμε την διήγηση του παραμυθιού με τις εκφράσεις του προσώπου μας
4. Σε χαρτί δίπλα μας σχεδιάζουμε προσωπάκια με βάση τα συναισθήματα των ηρώων του παραμυθιού και ζητάμε από το παιδί να τα αναγνωρίσει και να τα κατονομάσει.
5. Στο τέλος του παραμυθιού ζητάμε από το παιδί να ζωγραφίσει αυτά που διαβάσαμε
6. Ζητάμε από το παιδί να δώσει ένα εναλλακτικό τέλος στην ιστορία.
7. Δεν ξεχνάμε να ενισχύουμε το παιχνίδι ρόλων με βάση το περιεχόμενο της ιστορίας. Καλλιεργεί ιδιαίτερα την ενσυναισθηση τους
8. Ξεκινάμε με ενθουσιασμό και τελειώνουμε με ηρεμία
9. Θυμόμαστε να διαβάζουμε ΑΡΓΑ και ΚΑΘΑΡΑ

Καλή Ανάγνωση!

Σοφία Ντώνη

Λογοπαθολόγος- Λογοθεραπεύτρια