Επιλεκτική αλαλία ή βωβότητα: μια αγχώδη διαταραχή της παιδικής ηλικίας

Η επιλεκτική Αλαλία είναι διαταραχή της παιδικής ηλικίας που χαρακτηρίζεται από συνολική έλλειψη ομιλίας τουλάχιστον σε μια κατάσταση, παρά τη δυνατότητα του παιδιού να μιλήσει σε άλλες καταστάσεις και επικοινωνιακά πλαίσια.

Συνήθως παρατηρείται όταν μπαίνει το παιδί στο σχολείο. Η διαταραχή αυτή σε πολλές περιπτώσεις δεν γίνεται αντιληπτή ή υποαθμίζεται, καθώς το κοντινό περιβάλλον του παιδιού συχνά θεωρεί πως το παιδί είναι απλώς συνεσταλμένι ή κοινωνικά αδέξιο και ότι η κατάσταση θα βελτιωθεί καθώς μεγαλώνει και ωριμάζει.

Μια άλλη αρκετά συχνή παρεξήγηση είναι πως η επιλεκτική βωβότητα αποτελεί μια μορφή μετατραυματικού στρες, αν και τα παιδιά που σταματούν να μιλάνε μετά από κάποια τραυματική εμπειρία συνήθως δεν μιλάνε σε όλες τις περιπτώσεις, όχι μόνον υπό συγκεκριμένες συνθήκες, όπως ισχύει στην περίπτωση της επιλεκτικής βωβότητας.

Σφραγίδα αυτής της διαταραχής είναι η δυσκολία στην επικοινωνία (T. Cline, S.Baldwin, 1994).  Στο DSM–IV, η «επιλεκτική βωβότητα» συμπεριλαμβανόταν στην κατηγορία «Άλλες διαταραχές της βρεφονηπιακής, παιδικής ή εφηβικής ηλικίας». Σύμφωνα με το DSM-5, η επιλεκτική βωβότητα ταξινομείται πλέον ως «Αγχώδης διαταραχή». Ως εκ τούτου, καταργήθηκε το διαγνωστικό κριτήριο που θέτει την ηλικία των 18 ετών ως το ανώτατο ηλικιακό όριο. Παρόλα αυτά, η διαταραχή είναι πολύ πιο σπάνια στους ενήλικες.

Τα βασικά χαρακτηριστικά της επιλεκτικής αλαλίας σύμφωνα με το DSM-IV- TR (2000) είναι ότι:

• Το παιδί αρνείται να μιλήσει σε συγκεκριμένες καταστάσεις ή πλαίσια
• Η διαταραχή διαρκεί τουλάχιστον 30 μέρες .
• Η διαταραχή μπορεί να επηρεάσει τις κοινωνικές επαφές του παιδιού και συχνά επηρεάζει και την ακαδημαϊκή του επίδοση.
• Η άρνηση ομιλίας δεν απορρέει από την έλλειψη εξοικείωσης με την ομιλούμενη γλώσσα, ούτε από επικοινωνιακές ή ψυχωτικές διαταραχές.
• Η εικόνα στο σπίτι πιθανά να είναι εντελώς διαφορετική (να είναι δραστήριο, φλύαρο, αστείο κ.λπ.) σε σχέση με την εικόνα στο σχολικό πλαίσιο.
• Πολλές φορές παρατηρούνται σύνοδες συμπεριφορές οι οποίες είναι μη ηθελημένες όπως νυχτερινή ή μη ενούρηση, τικ, ονυχοφαγία, πιπίλισμα του δαχτύλου, τρέμουλο, ναυτίες, κοιλόπονος

Τα παιδιά με Επιλεκτική Αλαλία στην πλειονότητα τους αναπτύσσουν φυσιολογικά τους μηχανισμούς της γλώσσας (δηλαδή την αντίληψη και παραγωγή λόγου και ομιλίας) χωρίς να παρατηρούνται αλλοιώσεις, διαταραχές ή κάποια καθυστέρηση.

Τα παιδιά αυτά όμως δεν μπορούν να προοδεύουν επικοινωνιακά αν δεν διδαχθούν αντισταθμιστικές δεξιότητες. Αν εστιάσει η όποια παρεμβαση απλώς στο να μειωθεί το άγχος δεν θα οδηγηθούμε στην έναρξη της κοινωνικής εμπλοκής, της προφορικής επικοινωνίας καθώς και στο να αισθάνεται άνετα σε κάποιο περιβάλλον. Οι δεξιότητες πρέπει να διδαχθούν και θα διδαχτούν απο έναν λογοπαθολόγο/ λογοθεραπευτή.

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή σε μια τέτοια διαταραχή είναι αρχικά να πραγματοποιήσει μια λεπτομερή συνέντευξη με τους γονείς, κατά την οποία θα αναζητήσει πληροφορίες για το ιστορικό της διαταραχής , σε ποιά επικοινωνιακά πλαίσια μένει το παιδί επιλεκτικά βωβό, αν υπάρχουν και άλλα πιθανά προβλήματα (π.χ., αυτισμός, αναπτυξιακή διαταραχή). Επίσης μέσω της συνέντευξης αυτής ο λογοθεραπευτής συλλέγει στοιχεία για τη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού. 

Πολύ σημαντικές είναι και οι περιβαλλοντικές επιρροές όπως και το οικογενειακό ιατρικό ιστορικό και ιδιαίτερα το κομμάτι που αφορά ψυχοπαθολογία (π.χ., κοινωνική φοβία, ψυχαναγκαστική διαταραχή).

Στη συνέχεια ο λογοθεραπευτής αξιολογεί την ομιλία και το λόγο του παιδιού παρατηρώντας  την ποιότητα της λεκτικής και της μη λεκτικής επικοινωνίας με τη χρήση τυποποιημένων δοκιμασιών (π.χ. στο παιδί παρουσιάζεται ένα σύνολο τεσσάρων εικόνων και του ζητείται  να δείξει μια από τις εικόνες).

Ο στοματοκινιτικός έλεγχος είναι μέρος της αξιολόγησης. Μια νευρολογική εξασθένιση μπορεί να είναι η αιτία της επιλεκτικής βωβότητας ή μπορεί να επιδεινώνει τα συμπτώματα.Η αξιολόγηση ολοκληρώνεται με μια διαγνωστική εξέταση για την ακοή.

Σε ό,τι αφορά τη θεραπεία ο λογοθεραπευτής συντονίζει ένα πρόγραμμα θεραπείας της συμπεριφοράς βασισμένο στην προϋπόθεση ότι το παιδί που είναι επιλεκτικά βωβό συμπεριφέρεται κατ΄ αυτό τον τρόπο λόγω  της ανησυχίας του στις κοινωνικές καταστάσεις ή για να κερδίσει την προσοχή.

Η θεραπεία εστιάζεται στην ενίσχυση της ομιλίας και ενθαρρύνεται η προσπάθεια επικοινωνίας .Ο λογοθεραπευτής μπορεί επίσης να ασχοληθεί με  τα προβλήματα εκείνα που καθιστούν την βωβή συμπεριφορά μόνιμη.  Παραδείγματος χάρη μερικά παιδιά με επιλεκτική βωβότητα φοβούνται να μιλήσουν επειδή αισθάνονται ότι μπορεί να δώσουν λάθος απάντηση. Ο λογοθεραπευτής μπορεί να χρησιμοποιήσει τις RPG δραστηριότητες για να ελαττώσει την ανησυχία του παιδιού και να αυξήσει την εμπιστοσύνη του συνδιαλεγόμενος με διαφορετικούς ακροατές για ποικίλα θέματα.

Ο λογοθεραπευτής θα συνεργαστεί με το παιδί, την οικογένεια, τους δασκάλους και λοιπούς θεραπευτές για να γενικεύσει τις διδαγμένες συμπεριφορές επικοινωνίας σε διάφορες περιπτώσεις ομιλίας.

Οι γονείς από δικης τους πλευράς μπορούν να χρησιμοποιήσουν ορισμένα tips, ώστε να ενισχύσουν την προσπάθεια αντιμετώπισης της διαταραχής

• Ένας πολύ αποδοτικός τρόπος  είναι η λανθασμένη κατονομασία των πραγμάτων από τους γονείς ή η προσποιητή δυσκολία ανακλησης μιας λέξεις. Έτσι δίνεται η δυνατότητα στο παιδί να διορθώσει τους γονείς ή να συμπληρώσει (χρειάζομαι μερικά φάρμακα πρεπει να παω στον ….. φαρμακοποιό. κτλ).
• Οι γονείς μπορούν επίσης ζωγραφίζοντας, παίζοντας με πλαστελίνη και πηλό να ενισχύσουν στο παιδί τη χαρά και την ικανοποιήση που παίρνουμε μέσω της επικοινωνίας.
• Η όποια απευαισθητοποίηση γίνεται σταδιακά, φροντιστικά και κάνοντας το παιδί να νιώθει ασφάλεια Παραδείγματος χάρη στο σχολείο, ηέκθεση του παιδιού θα πρέπει αρχικά να περιοριστεί σε μικρές ομάδες παιδιών, όπου ασχολείται με ευχάριστες και μη απαιτητικές για αυτό δραστηριότητες.
• Δώστε οι ίδιοι το παράδειγμα, πάρτε τον μαζί σας για ψώνια για μια βόλτα στη γειτονιά και γίνετε ομιλητικοί με όσους συναναστρέφεστε, καλέστε κόσμο στο σπίτι, τραγουδήστε μαζί του, γίνετε πιο κοινωνικοί.
• Τελευταία σύσταση μα όχι λιγοτερο σημαντική είναι ότι οι γονείς θα πρέπει να θυμόύνται πως δεν θα πρέπει ΠΟΤΕ να θήγουν την κατάσταση παρουσία του παιδιού. Το ότι είναι σιωπηλό δεν το κάνει αυτόματα και απών.

Για περισσότερες πληροφορίες μπείτε στο axtoida.gr